Uyuşturucu Maddeler ve Beyin

Uyuşturucu Maddeler

ve Beyin

Birçok kişi uyanık kalmak için sürekli ilaç kullanma

isteği duyar. Böyle kişiler, gece boyunca dans

etmelerine ve uyanık kalmalarına yardımcı olması

için uyarıcı maddeler kullanır. Diğer bazıları ise

sinirlerini yatıştırmak için sakinleştirici kullanırlar.

Hatta kendilerine yeni duygular tatma deneyimi

kazandıran ve günlük yaşamlarındaki sıkıntılarını

unutmalarını sağlayabilen maddeler kullanırlar.

Bütün bu maddeler, beyindeki nörotransmiter ve

diğer kimyasal haberci sistemleriyle farklı şekilde

etkileşime girer. Birçok durumda ilaçlar, haz ve

ödül ile ilgili doğal beyin sistemlerini ve yeme,

içme, seks hatta öğrenme ve bellek ile ilgili önemli

psikolojik süreçleri ele geçirir.

Bağımlılık ve Müptelalığa Giden Yol

Ağrıyı dindiren ilaçlar gibi, beyin veya beyni besleyen

kan damarları üzerine etkili olan ilaçlar çok değerli

olabilir. Eğlence amaçlı kullanılan maddeler çok farklı

bir amaca sahiptir ve onların kullanılmasındaki sorun

bağımlılığa yol açabilmeleridir. Kullanıcı çok kolayca

bağımlı, hatta müptela olabilir. Erkek veya kadın,

madde kullanma alışkanlığını aniden kestiğinde çok hoş

olmayan fiziksel ve psikolojik reaksiyonlara katlanmak

zorunda kalır. Bağımlılığın bu evresinde, kullanıcının

maddeye olan isteği artar, hatta bu durum onu işine,

sağlığına ve ailesine açık açık zarar vermesine kadar

götürebilir. En kötüsü ise madde kullanan kişiyi

uyuşturucu alabilmek amacıyla suç işlemeye kadar

götürebilmesidir.

Neyse ki eğlence amaçlı maddeleri alan herkes bağımlı

olmuyor. Maddeler, bağımlılık oluşturmadaki

sorumlulukları açısından yüksek riske sahip olan

kokain, eroin ve nikotinden, daha düşük riskli alkol,

kenevir, ekstazi ve amfetaminlere kadar farklılık

gösterir.

Madde bağımlılığının gelişimi sırasında vücut ve beyin

maddenin tekrarlayan kullanımına yavaş olarak uyum

sağlarken beyinde meydana gelen değişiklikler gizemini

korumaktadır. Eroin, amfetaminler, nikotin, kokain ve

kenevirin temel etki yerleri tamamen farklı olmasına

rağmen, bu maddelerin hepsi belirli beyin bölgelerindeki

kimyasal haberci dopaminin salınımını artırma yeteneğine

sahiptir. Bu, “haz” mekanizmasını tetiklemek için zorunlu

olmasa da, uyuşturucu madde etkili dopamin salınımının

beyindeki “haz” mekanizmasının son önemli ortak yolağı

olabileceğini düşündürür. Dopamin, kişinin uyuşturucu

madde almaya devam etmesini kışkırtan sinyalleri ortaya

çıkarır.

Maddeler- Nasıl etki ederler ve

onları almanın tehlikeleri nelerdir

Alkol

Alkol, eksitatör mesajları sönümlendirmek ve nöral

aktivitenin inhibisyonunu desteklemek için beyindeki

nörotransmiter sistemleri üzerine etki eder. Alkolün

etkisi, alınan bir içkiden sonra görülen rahatlama ve

keyiflenme basamaklarını izleyerek uyuklama ve bilinç

kaybına kadar devam eder. Bu, polislerin içkili araç

kullananlara hoşgörülü davranmamasının ve toplumun

çoğunluğunun bu katı davranışı desteklemesinin

nedenidir. Bazı kişiler içki içtiklerinde çok saldırgan,

hatta şiddet yanlısı biri haline gelirler ve düzenli olarak

içki içenlerin aşağı yukarı onda biri alkol bağımlısı olur.

Uzun süreli alkol kullanımı vücuda, özellikle de

karaciğere zarar verir ve beyinde kalıcı hasara neden

olabilir. İçki içen hamile anneler, beyinleri hasarlı ve

düşük IQ’ lu bebeklere sahip olma riski taşırlar.

İngiltere’de, her yıl 30.000’den fazla kişi alkol ile ilişkili

hastalıklardan ölmektedir.

92%

76%

46%

13%

16%

2%

Tütün

Alkol

Mariyuana

Sakinleştiriciler &

Reçeteli İlaçlar

Kokain

Eroin

32%

15%

9%

9%

17%

23%

Devamlı madde kullananların yüzdesi Bağımlı hale gelmiş kullanıcıların yüzdesi

9

PDF Page Organizer - Foxit Software

“Sigara içen kurukafa” Vincent Van Gogh, 1885.

Nikotin

Nikotin, bütün tütün ürünlerinin bileşimindeki aktif

maddedir. Nikotin, normal olarak beyindeki doğal uyarı

mekanizmalarını aktive etmeye eğilimli asetilkolin

nörotransmiterini tanıyan beyin reseptörleri üzerine etki

eder. Bu nedenle sigara içenlerin, sigaranın konsantre

olmalarına yardım ettiğini söylemeleri şaşırtıcı değildir.

Sigara, solunum yollarını tıkayıcı bir etkiye de sahiptir. Sorun

nikotinin son derece bağımlılık oluşturan bir madde olmasıdır

ve birçok sigara tiryakisi, sigarayı bıraktıklarında hoşa

gitmeyen yoksunluk belirtilerinden kaçınmak için içmeye

devam etmektedir. Böylece, sigara keyfi devam eder gider.

Tütün içme, beyin üzerinde zararlı etkiye sahip değilmiş gibi

bir izlenim yaratmış olsa bile akciğerlere son derece zarar

verir ve uzun süreli sigara içme akciğer kanserine ve hatta

başka akciğer ve kalp hastalıklarına yol açabilir. İngiltere’de,

her yıl, 100.000’den fazla kişi sigara içmeye bağlı

hastalıklardan ölmektedir.

Esrar

Esrar, beynin kimyasal olarak esrara çok benzeyen

nörotransmiterleri kullanan önemli doğal sistemi üzerine etki

etmesi nedeniyle bir muamma olarak karşımıza çıkar. Bu

sistem, kasların kontrolünü ve ağrı duyarlılığının

düzenlenmesini sağlar. Esrar medikal amaçla ve akıllıca

kullanıldığında çok yararlı bir ilaç olabilir. Esrar, zevk veren

ve rahatlatan sarhoş edici bir maddedir ve kullanan kişinin

ses, renk ve zaman algılamasını sinsice değiştirerek hayal

alemine dalmasına neden olabilir. Bazı kullanıcılar yüksek

dozlardan sonra hoş olmayan panik atak yaşasalar bile aşırı

dozdan ölen kimse yoktur. Esrar, 30 yaşın altındaki İngiltere

nüfusunun hemen hemen yarısı tarafından yılda en azından bir

kere kullanılmaktadır. Bazı kişiler, esrar kullanımının

yasallaştırılması gerektiğine ve böylece bu maddeyi veya çok

daha tehlikeli diğer bir maddeyi elde etmeye yönelik kaynakla

bağlantının kesilebileceğine inanmaktadır. Maalesef, nikotinde

olduğu gibi esrar içme maddenin vücuda dağılmasının en etkili

yoludur. Esrar dumanı, sigarada (esrar çoğunlukla tütün ile

içilmektedir)

olan zehir karışımlarının hemen aynısını içerir. Esrar içenler

akciğer hastalıklarının gelişmesine müsaittir ve henüz

kanıtlanmamış olsa da, bu kişiler akciğer kanseri gelişmesi

riskini taşırlar. Uyuşturucu satan kişilerin çok iyi bildiği gibi

hemen hemen on kullanıcıdan biri bağımlı olabilir. Tekrarlayan

aşırı kullanım, araç kullanma yeteneği ve zihinsel çalışma

gerektiren işler ile bağdaşmaz; deneyler esrar ile sarhoş olan

kişilerin karmaşık zihinsel görevleri yapamadığını kanıtlamıştır.

Henüz kanıtlanmamış olsa bile, gençler tarafından aşırı

kullanmanın, duyarlı bireylerde ruhsal bir hastalık olan

şizofreniyi (bakınız s. 51) tetikleyebileceğini gösteren bazı

kanıtlar vardır.

Amfetaminler

Amfetaminler, “Deksedrin”, “Speed” ve bir metamfetamin türevi

olan “Ekstazi” yi içeren insan yapımı kimyasal maddelerdir. Bu

maddeler, beyinde doğal olarak oluşan iki nörotransmiterin

salınmasına neden olacak şekilde etki ederler. Bunlardan birisi

muhtemelen amfetaminlerin çok güçlü uyarıcı ve zevk veren

etkilerini açıklayan dopamindir. Diğeri ise halüsinasyonları da

içerebilen bir mutluluk ve bir rüya alemine dalma duygusu

yaratmaktan sorumlu olduğu düşünülen serotonindir. Deksedrin ve

Speed çoğunlukla dopamin, Ekstazi ise daha çok serotonin

salınımını artırır. Çok daha güçlü bir halüsinojen olan d-LSD de

beyindeki serotonin mekanizmaları üzerinde etkilidir.

Amfetaminler, güçlü psikostimülanlardır ve özellikle aşırı dozlarda

tehlikeli olabilirler. Hayvan deneyleri ekstazinin, serotonin

hücrelerinin uzun süreli belki de kalıcı azalmasına neden

olabileceğini göstermiştir. Bu durum, hafta sonu ekstazi

kullananlarda görülen “hafta içi bunalımı”ndan sorumlu olabilir. Her

yıl, düzinelerce genç ekstazi aldıktan sonra ölmektedir. Deksedrin

ve Speed aldıktan sonra şizofreni gibi bir ürkütücü psikoz

meydana gelebilir. Speed’in bir sınavda size yardım edebileceği

düşüncesi ile ayartılmış, kandırılmış olabilirsiniz, fakat o size

yardım etmez. Yardım etmeyecektir.

Eroin

Eroin, bitki ürünü morfinin insan-yapımı kimyasal türevidir. Eroin,

esrar gibi, beyinde endorfinler olarak bilinen ve doğal olarak

oluşan nörotransmiterleri kullanan bir sistemi ele geçirir. Bunlar,

ağrı kontrolünde önemlidir ve bu nedenle onların etkilerini taklit

eden maddeler tıpta çok değerlidir. Eroin enjekte edilmesi veya

içilmesinin ardından, muhtemelen ödül mekanizması üzerinde etkili

olan endorfinler nedeniyle zevk veren duygular hemen ortaya

çıkar. Eroin son derece bağımlılık oluşturan bir maddedir; fakat

bağımlılık gelişirken bu zevk veren duygular, arkası kesilmeyen bir

“tutku” ile yer değiştirerek çabucak geçer. Eroin, çok az yüksek

dozlarda bile nefes alma reflekslerini baskılayarak ölüme yol

açabilen çok tehlikeli bir maddedir. Eroin, birçok kişinin yaşamını

alt üst etmektedir.

Kokain

Kokain, güçlü bir psikostimülan olarak etki etmenin yanısıra

yoğun bir şekilde zevk veren duyguların ortaya çıkmasına neden

olabilen bir başka bitki türevi kimyasaldır. Amfetaminler gibi

kokain de beyindeki dopamin ve serotonin miktarını artırır.

Bununla birlikte, eroin gibi, kokain de çok tehlikeli bir

maddedir. Kişiler onunla kendinden geçer, özellikle sigara gibi

içilen ve “crack” olarak adlandırılan formu kişiyi çabucak öfkeli

ve saldırgan hale getirebilir ve aşırı dozun yaşamı tehdit eden

bir riski vardır. Bağımlılık oluşturma eğilimi yüksektir ve kokain

alışkanlığını sürdürme maaliyeti birçok kullanıcıyı suç işlemeye

yöneltir.